Диференцијација  е прилагодување на наставата и учењето кон потребите и можностите на учениците. Таа е процес со кој се планираат активностите во врска со целите од наставната програма, методите на учење и активностите на учење за да се задоволат потребите на секој ученик поединечно. Со неа обезбедуваме задачата  да е соодветна  на индивидуалните потреби на учениците, вклучувајќи ги и учениците со ПОП.

Зошто е потребна диференцијација?

–  Воспитно-образовната работа на наставникот и учењето на учениците се ефикасни кога се приспособени на потребите на учениците.

–  Диференцијацијата дава можности за успех на секое дете и овозможува сите деца да бидат активни.

При тоа мора да се обрне внимание за учениците да се обезбеди:

−  самостојност во извршувањето на задачите;

−  обезбедување на потребните извори, средства, материјали за работа;

−  поставување на барања што соодветствуваат на ученичките способности и интереси;

−  планирање на потребно време што ќе им се посвети на сите групи;

−  оптимално дозирање на задачи (да не се претешки/прелесни).

Диференцијацијата е базирана на дијагноза

−  Наставникот мора да знае кого ќе поучува, со кого ќе работи.

−  Иницијалната состојба е дел од „влезот“ (инпутот) во образованието и од тоа зависи    идниот учинок.

−  Дијагностицирањето е почеток (вовед) во поттикнување на процесот на развој на ученикот и во создавање на услови за тоа и е основа за прогноза на можностите и за планирање на работата.

Што треба да се знае за ученикот? (Што да се дијагностицира?)

−  Когнитивен развој (предзнаења во најширока смисла на зборот);

−  Развој на говорот и јазикот;

−  Социјализациски аспект на развојот;

−  Емоционален развој;

−  Физички развој.

Кај сите компоненти се следат и се спознаваат:

−  Резултати, состојба (што знае детето);

−  Процеси, активности (како се одвиваат процесите, активностите).

Дијагнозата  може да се направи со помош на различни постапки и техники:

• Посредно (инфирмации од други извори):

−  Информации од родителите  на ученикот;

−  Информации од училишниот педагог/психолог;

−  Информации од друг наставник, воспитувач во градинка, колега од одделенска настава или продолжен престој;

−  Информации од директор или други субјекти.

• Непосредно прибирање информации:

−  Набљудување;

−  Чек-листи или евидентни листи;

−  Скали на проценка;

−  Оценка на готови трудови (изработки на ученикот);

−  Разговор.

Стратегии за диференцијација

При диференцијацијата може да се користат различни стратегии, како на пример:

−  Секој ученик работи на своја задача со свое темпо;

−  Се предава на средно ниво (исти материјали, прашања,  упатства) за сите ученици, но поспособните добиваат посложена задача, а тие што имаат тешкотии добиваат дополнителна помош;

−  Поделба на одделението во групи според способности (секоја група добива различ- на по сложеност задача, но целите на учење се исти);

−  Задачите се подредени по сложеност, така што до најсложените задачи стасуваат само најспособните;

−  Се дава иста отворена задача и секој работи со максималниот квалитет што може да го постигне;

−  Учениците сами избираат задачи што ќе ги решаваат;

−  Сите имаат исти задачи, но во групата учениците си помагаат едни на други;

−  Сите добиваат исти работни листови и ги решаваат со сопствено темпо;

−  Сите ученици обработуваат одделен аспект на темата, но секој на свој начин.

Видови диференцијација

Диференцијацијата може да се изведе според:

−  Резултатите: на учениците им се дава иста задача и од неа  ќе произлезат  различни резултати  во зависност од способностите, самодовербата, искуството  итн. Оваа диференцијација покажува што направил ученикот.

−  Задачата: учениците се групираат  според  нивните потреби и способности  и им се даваат различни задачи според нивните потреби, можности и способности. Неколку различни задачи може да им се дадат  на помалку способните  или надарените. Оваа диференцијација  покажува кон што се стреми ученикот.

−  Самостојното учење: во одделенија со висок степен на независност учениците може сами да ја следат својата линија на учење, истражување или друга активност, индивидуално или во група.

При диференцијацијата размислете:

−  Дали потребите на секоја група ученици се задоволени?

−  Дали има евалвација на завршените активности/часови?

−  Дали се анализирани потребите на секој ученик?

−  Има ли проверка на претходно стекнатите вештини, поими, знаења и ставови?

−  Размислувајте за поучувањето;

−  Вовед на наставникот;

−  Задачата  е претешка/прелесна?

Извор: Водич за работа на училишниот инклузивен тим